Hẻm Sài Gòn: Lộn xộn và nên thơ

Thứ năm, 13/12/2018 09:52

Triển lãm Hẻm và những miền ký ức của nhóm họa sĩ Hội Văn học nghệ thuật TP.HCM đã khai mạc ngày 11-12 và kéo dài đến 21-12 tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM. Trong đó họa sĩ Mai Nam tham gia với nhiều tranh nhất.

Mai Nam là người Sài Gòn gốc, ông đã lang thang trải nghiệm cuộc sống trong các hẻm ở Sài Gòn từ thời còn niên thiếu. Ông thi vị hóa cuộc sống bên đường rày xe lửa, cuộc sống trong các hẻm nghèo chật chội, ngột ngạt. Ngay cả những bức tường dán quảng cáo khoan cắt bê tông nham nhở nơi hẻm nhỏ trong tranh ông cũng trở nên nên thơ.

Trước đó, khi ông bị bệnh, bác sĩ khuyên ông ngưng vẽ, ngưng tiếp xúc hóa chất. Vậy là ông bỏ vẽ tranh, chuyển qua sáng tác bằng cách xé giấy dán. Những bức tranh kết từ những mảnh giấy giống như những mảnh đời tách ra từ đâu đó rồi được ghép chung với nhau, với một con hẻm. Ban đầu nó sẽ lộn xộn nhưng rồi sẽ thành một bức tranh đời.

Nếu muốn biết TP phát triển nhanh đến thế nào, hãy đi dọc các tuyến đường lớn. Nhưng muốn biết tâm hồn của Sài Gòn, hãy rẽ vào những con hẻm, nơi cất giữ cho người Sài Gòn biết bao ký ức. Cứ rẽ vào con hẻm vắng bất kỳ, thế nào bạn cũng thấy một vài quán cóc để ngồi xuống. Nắng hắt lên những vạt tường bên này thì bên đối diện sẽ ngả bóng mát. Những dây phơi quần áo lộn xộn, bê trễ ở chỗ này thì những chậu hoa, dây leo nhiệt đới hăm hở xanh ngăn ngắt chỗ kia. Mỗi sáng mỗi chiều có vài chiếc xe hơi xịn bò ra bò vào thì cũng có vài chiếc xích lô, xe ôm đậu ngay đầu hẻm chờ khách. Con hẻm nào cũng có vài tiệm làm nails, spa cho các cô gái thành thị và kiểu gì cũng có những xe hàng rong mang đủ thứ quà quê của người nhập cư cùng tiếng rao mời gọi.

Một tác phẩm xé dán giấy của họa sĩ Mai Nam trưng bày tại triển lãm. Ảnh: HỒNG MINH

Đẹp nhất là những con hẻm ở các khu làng nghề truyền thống của người Việt và người Hoa. Ở đó chứa đựng bao thăng trầm văn hóa, bao câu chuyện về sự hưng thịnh của làng nghề lâu đời. Các con hẻm ở đó thẳng thớm, treo đèn kết hoa mỗi dịp giỗ tổ nghề. Nhưng cách đó vài khu phố lại là những con hẻm của cư dân lao động, hẻm ấy trồi ra sụt vào, lấn qua lấn lại, thường xảy ra cự cãi huyên náo. Nhưng cũng những con hẻm đó cưu mang biết bao nhiêu người nhập cư khốn khó. Chiều về bọn trẻ túa ra hẻm chơi đùa với nhau, khoảnh khắc đó thật bình yên.

Hẻm Sài Gòn còn có những câu chuyện lạ kỳ để kể. Có những quán nhỏ xíu trong con hẻm nhỏ xíu, người bán chẳng buồn ra mặt tiền phát triển thương hiệu, vậy mà quán cứ nổi tiếng, khách cứ đến. Khách đi xa lâu ngày, khi trở về cũng phải chạy vô con hẻm đó để tìm lại quán quen. Hẻm Sài Gòn chứa đựng nhiều thứ tương phản nhau, vội vã mà yên tĩnh, lộn xộn mà nên thơ, ngột ngạt mà yên bình. Hẻm Sài Gòn nhỏ nhưng tình người Sài Gòn thì rộng rãi. Cũng vì thế mà chắc hẳn ai ở Sài Gòn cũng có một khoảng ký ức về các con hẻm.