Những vướng mắt khó khăn trong việc xác định độ tuổi của các bị can bị cáo dưới 18 tuổi trong vụ án hình sự.

Người chưa thành niên là người dưới 18 tuổi. Xuất phát từ đặc điểm thể chất và tâm sinh lý chưa phát triển hoàn toàn đầy đủ, trình độ nhận thức của họ còn hạn chế nên đây chính là chủ thể đặc biệt trong pháp luật, họ thường nhận được nhiều sự quan tâm hơn từ xã hội. Pháp luật có những chế định riêng dành cho người dưới 18 tuổi để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Cụ thể tại Bộ Luật Hình sự 2015 được sửa đổi, bổ sung 2017 quy định thì:

“Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm về mọi tội phạm; người từ đủ 14 tuổi trở lên nhưng chưa đủ 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình  về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng đối với một số tội danh nhất: giết người, tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác,….”

Tuy nhiên, để xác định thế nào cho đúng tuổi khi họ phạm tội là rất quan trọng và rất khó, từ đó buộc họ phải chịu trách nhiệm hình sự. Muốn xác định tuổi của họ như thế nào cho đúng thì phải căn cứ vào giấy khai sinh, bản khai lý lịch có xác nhận của chính quyền địa phương hoặc theo lời khai của cha me, các giấy tờ khác.

Trong  thực  tiễn xét xử  cũng có trường hợp người dưới 18 tuổi phạm tội nhưng trong giấy khai sinh thì họ chưa đủ tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự với nhiều lý do khác nhau như khai sinh muộn, làm giấy khai sinh sai năm,… và việc chứng minh lại là điều rất khó thực hiện được.

Có trường hợp căn cứ giấy khai sinh xác định là người chưa đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự, nhưng qua xem xét thực tế về hình dáng bên  ngoài con  người họ, lời nói, cử chỉ, ứng xử… thấy nghi ngờ  về tuổi nên trưng cầu giám định pháp y để xác định lại tuổi của họ.

Ngược lại, có trường hợp cha, mẹ lại khai tăng tuổi để cho con đi học sớm hơn, đến khi người đó phạm tội trên thực tế chưa đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự nhưng theo giấy khai sinh là đủ tuổi.

Trường hợp hi hữu như các giấy từ tùy thân: Chứng minh nhân dân, Sổ hộ khẩu, Giấy khai sinh, xác định đổ tuổi là khác nhau nhưng lại không có giấy chứng sinh của bệnh việc cấp thì căn cứ vào loại giấy tờ nào? Giấy khai sinh là loại văn bản pháp lý đủ điều kiện đủ điều kiện để xác minh độ tuổi của mỗi người. Các loại giấy tờ còn lại như độ tuổi trong sổ hộ khẩu, Chứng minh nhân dân đều được làm dựa trên giấy khai sinh nếu xảy ra trường hợp không trùng khớp thì đồng nghĩa với việc do người có thẩm quyền khi cấp các văn bản này làm sai quy định.

Việc tiến hành xét xử người dưới 18 tuổi phạm tội gặp không ít khó khăn khi xác định tuổi của họ, do đó cần phải tập trung nghiên cứu về độ tuổi một cách chính xác nếu cần thiết có thể  trưng cầu giám định pháp y để xác định lại độ tuổi của họ.

Việc xác định chính xác của người phạm tội dưới 18 tuổi sẽ tránh được tình trạng xử oan hoặc bỏ lọt tội phạm.